Het mysterie van de Nachtzwaluw

Nachtzwaluwen, schitterende, mysterieuze, nacht actieve vogels

Als je, als natuurliefhebber, een keer een ontmoeting hebt meegemaakt met nachtzwaluwen, dan zal je deze ervaring niet gemakkelijk vergeten. Ik stond eens op de uitkijktoren in het Gildehauser Venn. Het was ongeveer 23.30 uur, want als je nachtzwaluwen wilt zien en horen, moet het wel enigszins schemerig zijn, bij voorkeur bij volle maan. Dan kun je de silhouetten van de nachtzwaluwen prachtig waarnemen tegen het volle maanlicht.

Mottenvanger

Zijn wetenschappelijke naam is Caprimulgus Europaeus, wat mottenvanger betekent. Deze vogel – met de grootte van een torenvalk – voert zijn baltsritueel voornamelijk ‘s avonds en ‘s nachts uit. De vrouwtjes baltsen niet en blijven aan de grond. De mannetjes echter baltsen veelvuldig en omdat het koloniebroeders zijn, geven ze een adembenemend paringsritueel ten beste. Dit doen ze om aan de andere mannetjes te laten zien: “Dit is mijn territorium.” Ze vliegen dan hoog op en laten allerlei tuf geluiden en trillers horen. Nadat ze dit hebben gedaan vliegen ze eerst laag over hun vrouwtjes en nestplaats om zich dan weer op te nemen, terwijl ze duidelijk hoorbaar met hun vleugels klappen. Je kunt dan aan de onderkant van de vleugeltoppen scherp afgetekende ronde witte vlekken waarnemen. Dit is voor de andere mannetjes een waarschuwing: “Pas op, dit is mijn territorium.” Dan valt er even een stilte en vervolgens begint het hele ceremonieel opnieuw.

Solex

Wat mij zo aansprak tijdens de eerste ontmoeting met de nachtzwaluw was het super boeiende geluid dat de mannetjes met elkaar produceren. Het was net of er een groep solexen aan kwam, die eerst de motor moest starten. Vervolgens kwam de hele stoet op gang en na een stevige toerbeurt werd de rol weer van de solex banden gehaald en was het even stil. Daarna werden de solexen weer gestart en kwam de groep nogmaals op gang en werden er nog een paar rondjes getuft. Dit hele proces kan tot wel 5 keer worden herhaald.

Kippenvel

Toen ik dit onvergetelijke geluid voor het eerst hoorde, kreeg ik spontaan kippenvel. De nachtzwaluw legt 3 eieren op de grond tussen dennenschors en heidetakjes. Zo hebben, zowel de vrouwtjes als hun eieren een goede schutkleur. Ze zijn crème-wit met allerlei stipjes en sliertjes. Jaarlijks worden 2 broedsels grootgebracht. Omdat de nachtzwaluw ‘s nachts actief is, werd hij er vroeger wel van verdacht, dat hij bij het vee rare dingen uitspookte. Vandaar dat hij de naam “geitenmelker“ kreeg. Zo dachten de boeren, dat hij ‘s nachts stiekem de geiten zou melken. Echter, dit was niet het geval. De “geitenmelker “ lust helemaal geen geitenmelk. Zijn voorkeur gaat uit naar insecten die ‘s nachts actief zijn en deze worden juist aangetrokken door geiten- en schapen keutels. Ze vangen dan allerlei nachtvlinders en motten, maar ook mei- en junikevers.

Hier zien we een duidelijk voorbeeld van een vogel, die – in een lange tijd van eeuwen is geëvolueerd van een dagactieve- naar een nacht actieve vogel. Daarmee is ook zijn gezichtsvermogen zeer sterk ontwikkeld. Hier ligt de evolutieleer van Darwin aan ten grondslag.

Schuw zijn deze vogels absoluut niet. Zo landde er eens een nachtzwaluw op het zandpad naar de uitkijktoren op nog geen meter afstand van mij. Hij had daar een nachtvlinder opgemerkt en die was hij heerlijk aan het oppeuzelen.

Verstarren

Een ander merkwaardig fenomeen is het volgende: Wanneer het in een normale zomer een tijdlang erg warm is geweest, ontstaan er doorgaans heftige onweersbuien. Daarna slaat het weer om en koelt het behoorlijk af. Zo’n periode kan soms wel langer dan 2 weken aanhouden. In die koude periode zie je, dat zowel de oude, als de jonge nachtzwaluwen gaan verstarren. De oude vogels gaan op dennentakken liggen, zodat ze een mooie schutkleur hebben. De jonge vogels blijven ook rustig op de grond liggen tussen het dennenschors. Ze kunnen deze inactieve periode met gemak overbruggen, omdat ze moddervet zijn door het eten van de vele nachtvlinders en motten. Dit is ook weer zo’n geweldige manier om zich aan de omstandigheden aan te passen.

We mogen met recht zeggen, dat de nachtzwaluw een schitterende en mysterieuze vogel is.